Giữa lòng phố núi Kon Tum, nơi những con đường nhỏ uốn lượn hòa quyện cùng tiếng gió cao nguyên, Chùa Bác Ái Kon Tum hiện lên như một bức tranh tâm linh thanh tịnh, mang trong mình hơi thở lịch sử và nét đẹp văn hóa đặc sắc. Được mệnh danh là ngôi chùa cổ lâu đời nhất Tây Nguyên, Chùa Bác Ái không chỉ là điểm đến tâm linh mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử quý giá, gắn liền với hành trình khai phá vùng đất cao nguyên của những lưu dân đầu tiên. Hãy cùng chúng ta bước vào hành trình khám phá viên ngọc quý này, nơi tâm hồn được xoa dịu và trái tim rung lên những nhịp đập đầy cảm xúc.
1. Lịch Sử Chùa Bác Ái Kon Tum – Câu Chuyện Của Lòng Từ Bi
Chùa Bác Ái, hay còn được gọi là Tổ Đình Bác Ái, được khởi công xây dựng vào năm 1932, dưới sự dẫn dắt của ông Võ Chuẩn – một vị Huấn đạo tỉnh Kon Tum đầy tâm huyết. Ngôi chùa ra đời trong bối cảnh đặc biệt, khi miền Trung Việt Nam phải hứng chịu những năm tháng hạn hán khắc nghiệt vào năm 1931. Nạn đói hoành hành, người dân từ các tỉnh như Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định lũ lượt kéo nhau lên vùng đất cao nguyên Kon Tum để tìm kiếm cuộc sống mới. Thế nhưng, hành trình gian nan ấy đã cướp đi sinh mạng của nhiều người, để lại những oan hồn không nơi nương tựa.
Chứng kiến cảnh đau thương ấy, ông Võ Chuẩn đã thỉnh mời Hòa thượng Hoằng Thông – thủ tọa chùa Bạch Sa ở Quy Nhơn – cùng các chư tăng đến Kon Tum tổ chức đại lễ cầu siêu trong ba ngày, nhằm an ủi những linh hồn xấu số. Từ đó, ý tưởng xây dựng một ngôi chùa để thờ Phật và quy y cho những vong linh không thể trở về quê hương đã ra đời. Ban đầu, chùa được đặt tên là Linh Sơn, mang ý nghĩa nơi chốn linh thiêng để an nghỉ cho những linh hồn lạc lối. Đến năm 1933, khi khánh thành, vua Bảo Đại đã đích thân đến dự và ban tặng tấm biển “Sắc Tứ Bác Ái Tự”, đặt tên chùa là Bác Ái, biểu tượng cho lòng từ bi, thương yêu không phân biệt người Kinh hay người Thượng, không phân biệt tôn giáo hay tín ngưỡng.
Chùa Bác Ái không chỉ là nơi thờ tự mà còn là điểm tựa tinh thần cho những người lưu dân. Ông Võ Chuẩn còn chiêu mộ dân chúng khai hoang, lập nên làng Võ Lâm – nơi mà cái tên “Võ” bắt nguồn từ họ của ông, và “Lâm” mang ý nghĩa rừng rậm bao quanh. Với gần 40 mẫu ruộng màu mỡ, chùa đã trở thành nơi phân phát lương thực cho những người nghèo khổ, bất kể tôn giáo hay xuất thân, thể hiện đúng tinh thần “Bác Ái” mà vua Bảo Đại đã sắc phong.
2. Kiến Trúc Chùa Bác Ái – Hơi Thở Của Văn Hóa Huế
Chùa Bác Ái Kon Tum mang đậm dấu ấn kiến trúc Huế, với bố cục theo hình chữ “Môn” – một phong cách truyền thống của các ngôi chùa miền Trung. Từ cổng Tam Quan uy nghi, du khách bước vào không gian thanh tịnh với Chánh Điện nằm ở trung tâm, hai bên là Đông Lang và Tây Lang, tạo nên sự cân đối hài hòa. Cổ lầu được chia thành ba gian: Tiền Đường, Trung Điện và Thượng Điện, nơi thờ các vị Phật như Tam Thế Phật, Di Đà Tam Tôn, Hoa Nghiêm Tam Thánh, cùng các tín ngưỡng dân gian như Tam Tòa Thánh Mẫu, Quan Thánh Đế Quân, Ngọc Hoàng, Nam Tào, Bắc Đẩu. Sự giao thoa văn hóa còn được thể hiện qua việc thờ mẫu Thiên Y A Na – một nét đặc trưng của văn hóa Chăm.
Mọi khu vực trong chùa đều được lợp ngói âm dương, tường gạch quét vôi, trần đóng la phông, với các cột kèo làm từ những loại gỗ quý như trắc, tía, cà chít. Những đường nét chạm trổ tinh xảo của các nghệ nhân Huế đã biến từng chi tiết kiến trúc thành một tác phẩm nghệ thuật, vừa trang nghiêm vừa thơ mộng. Dù đã trải qua nhiều lần trùng tu, đặc biệt là vào năm 1990 dưới sự dẫn dắt của Thượng tọa Thích Chánh Quang, chùa vẫn giữ được nét cổ kính vốn có, dù một số chi tiết điêu khắc độc đáo như rồng chầu, dây cuốn đã không còn nguyên vẹn.
Bên ngoài Chánh Điện là khu vườn Hoa Viên, nơi tập trung các bia mộ, tháp, miếu thờ Thần Hoàng Bổn Cảnh, Sơn Thần và nhà trù. Không gian này mang đến cảm giác yên bình, như một lời nhắc nhở về sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên, giữa tâm linh và đời sống.
3. Chùa Bác Ái Kon Tum – Di Tích Lịch Sử Văn Hóa Cấp Tỉnh
Chùa Bác Ái không chỉ là một ngôi chùa cổ mà còn là một di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh, được Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum công nhận cùng với Đình Võ Lâm và Đình Trung Lương. Ngôi chùa là minh chứng cho hành trình khai phá của những người Kinh từ miền xuôi lên Tây Nguyên, mang theo văn hóa, tín ngưỡng và khát vọng xây dựng một cuộc sống mới.
Một trong những điểm nhấn đặc biệt của chùa là tấm điệp sớ dài 12 mét, được phát hiện trong quá trình khảo sát để công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia. Điệp sớ này, với hơn 5.000 ký tự, ghi chép tên tuổi và gia phả của những người đã khuất tại Kon Tum, là một tài liệu quý giá, phản ánh đời sống tâm linh và lịch sử của vùng đất này. Ngoài ra, chùa còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị nghệ thuật như tượng Quan Âm bằng gốm, bức hoành phi, câu đối sơn son thiếp vàng, hộp sắc phong và bửu ấn, góp phần làm phong phú kho tàng văn hóa Tây Nguyên.
4. Nơi Gìn Giữ Tâm Hồn Tây Nguyên
Chùa Bác Ái Kon Tum không chỉ là nơi để cầu nguyện và chiêm bái, mà còn là không gian văn hóa, nơi giao thoa giữa người Kinh và các dân tộc thiểu số bản địa. Đây là cơ sở Phật giáo đầu tiên tại Tây Nguyên, đánh dấu sự phát triển của dòng phái Tiền Lâm Tế Chánh Tông, sau này chuyển thành phái Cổ Sơn Môn và lan tỏa đến các chùa khác như Hoa Nghiêm, Phật Quang, Pháp Hoa.
Mỗi năm, chùa tổ chức nhiều lễ hội truyền thống, nổi bật là đại lễ Vu Lan và lễ Phật Đản, thu hút đông đảo Phật tử và du khách thập phương. Những buổi lễ không chỉ là dịp để cầu an, mà còn là cơ hội để cộng đồng giao lưu văn hóa, thưởng thức các trò chơi dân gian, múa hát và nghe kể về lịch sử Đức Phật. Đặc biệt, câu chuyện về “hổ trắng ba chân” nghe kinh Phật tại chùa đã trở thành một sự tích huyền thoại, làm tăng thêm vẻ bí ẩn và linh thiêng của nơi đây.
5. Hành Trình Đến Với Chùa Bác Ái Kon Tum
Tọa lạc tại phường Quyết Thắng, thành phố Kon Tum, Chùa Bác Ái dễ dàng được tìm thấy với vị trí đắc địa: phía Bắc giáp đường Bà Triệu, phía Nam giáp đường Phan Chu Trinh, phía Đông giáp đường Trần Phú, và phía Tây giáp đường Mạc Đĩnh Chi. Du khách có thể kết hợp tham quan chùa với các địa điểm nổi tiếng khác như Nhà Rông Kon K’lor, cầu treo Kon Klor hay Nhà thờ Gỗ Kon Tum, để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của vùng đất Tây Nguyên.
Khi đặt chân đến Chùa Bác Ái, bạn sẽ cảm nhận được không khí thanh tịnh, nơi tiếng chuông chùa hòa quyện cùng hương trầm, mang đến cảm giác an yên giữa dòng đời hối hả. Đây là nơi để bạn tìm về cội nguồn, chiêm nghiệm về cuộc sống và cảm nhận lòng từ bi, bác ái của những người đã đặt nền móng cho ngôi chùa này.
6. Vì Sao Chùa Bác Ái Kon Tum Là Điểm Đến Không Thể Bỏ Qua?
- Giá trị lịch sử: Là ngôi chùa cổ nhất Tây Nguyên, gắn liền với câu chuyện khai phá và lòng từ bi của ông Võ Chuẩn.
- Kiến trúc độc đáo: Mang đậm phong cách Huế, với các chi tiết chạm trổ tinh xảo và không gian thanh tịnh.
- Di tích văn hóa: Được công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh, lưu giữ nhiều hiện vật quý giá.
- Tâm linh và văn hóa: Là nơi giao thoa giữa Phật giáo, tín ngưỡng dân gian và văn hóa Chăm, tạo nên một không gian tâm linh đa sắc màu.
- Dễ dàng kết nối: Vị trí trung tâm thành phố Kon Tum giúp du khách dễ dàng ghé thăm và khám phá các điểm đến lân cận.
Chùa Bác Ái Kon Tum - một ngôi chùa biểu tượng của lòng từ bi, sự giao thoa văn hóa và hành trình khai phá vùng đất Tây Nguyên. Với lịch sử gần một thế kỷ, kiến trúc cổ kính và những giá trị tâm linh sâu sắc, chùa là điểm đến không thể bỏ qua cho những ai muốn tìm hiểu về văn hóa, lịch sử và tâm hồn của con người Kon Tum. Hãy một lần đặt chân đến đây, để cảm nhận hơi thở của quá khứ, sự tĩnh lặng của hiện tại và niềm hy vọng cho tương lai. Chùa Bác Ái – nơi trái tim được xoa dịu và tâm hồn được nâng niu giữa lòng phố núi.
